Қылмыстық құқық бұзушылыққа сыбайлас ретінде қатысушылардың жауаптылығы

Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің (ҚК) 29-бабы қылмыс жасауға әртүрлі рөлдерде қатысқан адамдарды қылмыстық жауаптылыққа тарту қағидаттарын реттейді. Төменде осы бапқа кеңейтілген заңи түсіндірме, тәжірибеден алынған мысалдар және байланысты нормативтік актілерге сілтемелер берілген.

📘 Жалпы ережелер

ҚК 29-бабында қылмыстық құқық бұзушылықты жасауға қатысушылардың қылмыстық жауаптылығы олардың әрқайсысының әрекетінің сипаты мен дәрежесіне қарай айқындалатыны көрсетілген. Бұл әрбір сыбайлас өз рөліне және қылмысты жасауға қосқан үлесіне сәйкес жауап беретінін білдіреді.

🔹 Қоса орындаушылардың жауаптылығы

Қоса орындаушылар – қылмысты бірлесіп және тікелей жасаған адамдар – сол қылмыстық құқық бұзушылық үшін ҚК-нің бір ғана бабымен (28-бапқа сілтемесіз) жауапқа тартылады. Бұл барлық қоса орындаушылардың жасалған іс-әрекет үшін тең дәрежелі жауаптылығын білдіреді.

🔹 Ұйымдастырушының, айдап салушының және көмектесушінің жауаптылығы

Ұйымдастырушы, айдап салушы және көмектесуші — егер олар қоса орындаушы болып табылмаса — қылмысты көздейтін баппен қатар, 28-бапқа сілтеме жасала отырып жауаптылыққа тартылады. Бұл олардың қылмыс жасауға қатысуындағы нақты рөлін ескере отырып баға беруге мүмкіндік береді.

🔹 Қылмыс аяқталмай қалған жағдайда жауаптылық

Егер орындаушының кінәсінен тыс себептермен қылмыс аяқталмаса, басқа сыбайластар қылмысқа дайындалғаны немесе оған оқталғаны үшін жауаптылыққа тартылады. Сол сияқты, егер адам басқа біреуді қылмыс жасауға айдап салуға тырысқанымен, ол іске аспай қалса — ол адам қылмысқа дайындалғаны үшін жауап береді.

🔹 Арнайы субъект болып табылмайтын тұлғалардың жауаптылығы

Егер адам ҚК-нің Ерекше бөлімінде арнайы субъект ретінде көрсетілмесе, бірақ мұндай субъектінің қатысуын көздейтін қылмысты ұйымдастырушы, айдап салушы не көмектесуші ретінде жасаған болса, ол тиісті баппен бірге қылмыстық жауаптылыққа тартылады.

📚 Байланысты нормативтік актілер

·        ҚК 28-бабы: қылмысқа қатысушылардың түрлерін анықтайды.

·        ҚК 30-бабы: сыбайластың эксцесі ұғымын реттейді.

·        ҚК 31-бабы: қылмысқа қатысудың түрлерін белгілейді.

🧾 Сот практикасының мысалдары

Мысал 1: А тұлғасы ұрлық жасау үшін қылмыстық топ ұйымдастырған. В тұлғасы арнайы субъект болмаса да, ұрлық нысандары туралы ақпарат берген. Сот А-ны ұйымдастырушы, ал В-ны көмектесуші ретінде таныды.

Мысал 2: С тұлғасы кәмелетке толмаған адамды қылмыс жасауға итермелеген, бірақ соңғысы бас тартқан. Сот С тұлғасының әрекетін қылмысқа дайындалу ретінде бағалап, ҚК 29-бабының 4-бөлігіне сәйкес жауапқа тартты.

🧠 Қорытынды

ҚК 29-бабы қылмысқа қатысқан адамдардың жауаптылығын даралауға мүмкіндік береді және олардың әрқайсысының рөлін және кінә дәрежесін әділ бағалауға бағытталған. Бұл барлық кінәлі тұлғаларды олардың нақты әрекетіне қарай заңды және әділ жауаптылыққа тартуға ықпал етеді.

Назар аударыңыз!  

«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.  

Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.    

Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы  Заң компаниясы